Ehtimol, deyarli har bir kishi oldinroq bo'lganligi va "bu dunyo qayerga yo'naltirilgan" degan bayonot bilan uchrashgan bo'lishi mumkin. Ehtimol, biz o'zimiz ham shunga o'xshash qarashlarning tashuvchisiz. Shunga qaramay, har bir keyingi tarixiy davr yanada yomonlashib borishi xolisona ko'rinadi. Ehtimol, bu idrokning stereotipidir?
Darhaqiqat, har safar ilgari yaxshiroq bo'lgan narsa haqida eshitganingizda, biroz sarosima paydo bo'ladi. Biz umumiy taqdirimizda ko'plab tanqidiy va hatto fojiali vaziyatlarni boshdan kechirdik. So'nggi 100 yil ichida inqiloblar, kollektivizatsiya, repressiyalar va urushlar bo'lib o'tdi va hozirgi zamonga qaraganda ancha ob'ektiv jihatdan murakkabroq va yomonroq bo'ldi, bu ham o'z-o'zidan qiyin.
Ajablanarlisi shundaki, bunday so'zlar 50 va 100 yil oldin ham, ehtimol, butun insoniyat davrida ishlatilgan. Shuning uchun, bu dunyo yomonlashmoqda emas, balki odamlar negadir vaqtni o'zlariga xos tarzda, sub'ektiv ravishda qabul qilishadi. Ushbu idrokning sabablari nima bo'lishi mumkin?
Qoida tariqasida, turli vaqtlarni taqqoslay oladiganlar, hayot oldin yaxshiroq bo'lgan, ya'ni odamlar endi yosh emas, hech bo'lmaganda etuk yoki hatto qarigan degan ma'noni anglatadi. Agar ularning shaxsiy tarixini ko'rib chiqadigan bo'lsak, ularning yoshligi ular eng yaxshi deb hisoblagan davrga to'g'ri kelganligi aniq bo'ladi, chunki yoshlar doimo umid, hayotga bo'lgan kuch va ishonchning ortiqligi. Ehtimol, ularning ilgari yaxshiroq bo'lgan idroklari, ularning shaxsiy tarixidagi yanada gullab-yashnagan davrga to'g'ri keladigan o'sha paytdagi shaxsiy idrok bilan bog'liqdir. Hozirgi vaqt, ularning so'zlari bilan aytganda, "oldingisiga qaraganda ancha yomonroq", shunchaki umidsizlik va muammolar yig'ilib qolgan hayot davriga to'g'ri keldi va shunga ko'ra ko'p narsa sub'ektiv ravishda qora tonlarda qabul qilinadi.
Vaqt qanday bo'lishidan qat'i nazar, uning rivojlanish uchun o'ziga xos imkoniyatlari, shuningdek, qiyinchiliklari mavjud. Inson yoshligida shunchaki yaxshiroq moslashishi va o'z vaqtiga mos kelishi mumkin, keyin uni eng yaxshi deb biladi. Muammolarni hal qilish osonroq, ko'proq g'ayrat va hozirgi paytda muammolar deb tushuniladigan ko'plab qiyinchiliklar yoshlik davrida qiyinchilik sifatida qabul qilingan.
Yana bir narsani ta'kidlash kerak. Inson bolaligida va ozroq darajada yoshligida uni o'rab turgan madaniyat asosida shakllanadi. Bu mentalitet, qadriyatlar, ideallar, munosabatlarning o'ziga xos xususiyatlari, odamlar o'rtasidagi muloqotning o'ziga xos xususiyatlari va shu vaqtga xos bo'lgan ko'p narsalar. Bu xususiyatlarning barchasi unga tanish bo'lib, go'yo unga juda chuqur muhrlangan.
Ammo yana bir vaqt normalar va qadriyatlar keskin o'zgarganda kelsa-chi? Bunday holda, odam o'zini keraksiz yoki "o'z joyidan" his qilishi mumkin. Bu uning dunyosi, madaniyati emas, u yangi vaqtni ochko'zlik bilan singdira boshlaganlar orasida o'zini begona odamdek his qiladi. Ko'rinib turibdiki, shu bilan birga u o'tgan vaqtni o'ziga tanishroq narsa sifatida his qiladi va "yaxshi vaqtlar" uchun nostalgiyaga tusha boshlaydi.
Har bir yangi avlod avvalgisiga nisbatan biroz yangi dunyoda yashaydi. Qayta qurish oldidan va undan keyin avlod hayotini idrok etishning farqini his etish kifoya. Qo'shiqlar, filmlar, kitoblar, moda qanday o'zgargan?
Bundan tashqari, hayotni va undagi o'z o'rnini idrok etishga sog'liqni saqlash holati ham ta'sir qiladi, bu yillar davomida yomonlashadi va shu sababli o'zlarining salbiy hissalarini qo'shadilar.
O'tmishga bo'lgan nostalji, yosh inqirozi natijasida ham paydo bo'lishi mumkin, uning o'tishi bilan o'zini va atrofdagi dunyoni yanada idrok etish bog'liqdir.
Shunday qilib, ushbu sonda bizning dunyomizning ahvolining haqiqiy yomonlashishi emas, balki haqiqatni idrok etishning sub'ektivligi asosiy omil hisoblanadi.
